Müstəqil Azərbaycan Respublikası nəinki regionun, dünyanın lider ölkələri sırasındadır. Hazırda demək olar ki, əksər regional və ya beynəlxalq layihələr Azərbaycanın iştirakı olmadan reallaşmır. Hətta elə vacib görüş və tədbirlər var ki, onların keçirilməsi üçün məhz Azərbaycan seçilir. Və əlbəttə ki, bunun çox ciddi əsası var. Dünyanın müxtəlif yerlərində dövlətlərin bir-birinə qarşı düşmənçiliyini, terror aktlarını, dini, milli, irqi ayrı-seçkiliyi müşahidə edirik. Bütün bunların fonunda Azərbaycanda insanlar təhlükəsizlik, tolerantlıq şəraitində yaşayırlar. Və əlbəttə ki, hər bir inkişafın nüvəsini sabitlik təşkil edir. Biz bu stabilliyə Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü düşünülmüş siyasət nəticəsində nail olmuşuq. Məlumdur ki, dünyanın siyasi xəritəsi yenidən qurulur.
Qlobal məkanda, o cümlədən, təhlükəsizlik sahəsində geosiyasi çağırışların fonunda türk dövlətlərinin konsolidasiya edilmiş mövqeyi ən mühüm perspektivdə özünü göstərir. Ölkə başçının bununla bağlı aydın şəkildə bildirib ki, “ Bu, bizim üçün əsas beynəlxalq təşkilatdır, çünki bu, bizim ailəmizdir. Bizim ailəmiz Türk dünyasıdır. Əgər kimsə hesab edir ki, biz başqa yerdə ailə axtarmalıyıq, deyə bilərəm ki, bizi heç yerdə gözləmirlər və bunu artıq gizlətmirlər”. Azərbaycan üçün türk birliyi sadəcə mədəni şüar deyil, konkret siyasi, iqtisadi və sivilizasiya vektorudur. Türk Dövlətləri Təşkilatının geniş perspektivləri var. Bu, böyük coğrafiyadır, böyük ərazidir, böyük hərbi gücdür, böyük iqtisadiyyatdır, təbii sərvətlərdir, nəqliyyat yollarıdır, gənc əhalidir, artan əhalidir və bir soydan, kökdən olan xalqlardır. 15 il bundan əvvəl, 2009-cu ildə Azərbaycanın Naxçıvan şəhərində əsası qoyulan Təşkilat bu gün artıq Avropada Sammit keçirir. Ötən bu dövr ərzində keçirilən görüşlər, sammitlər, qəbul olunan bəyannamələr, reallaşnan layihələr bir daha göstərir ki, Təşkilat özünü dinamik və məqsədyönlü regional struktur kimi təsdiq edib. Və biz artıq görürük ki, Türk Dövlətləri Təşkilatı qlobal arenada mühüm aktor və güc mərkəzinə çevrilir. Biz inanırıq ki, bu təşkilat daha da inkişaf edəcək, dünyada sülh və təhlükəsizliyin bərqərar olmasına öz layiqli töhfəsini verəcəkdir.
Türk Dövlətləri Təşkilatının Budapeştdə keçirilən sammiti bu gün mövcud olan yeni risklər və təhlükələr qarşısında türk dövlətlərinin birliyini bir daha nümayiş etdirdi. Bu platforma son onilliklər ərzində böyük Avrasiyanın siyasi səhnəsində özünü yaxşı tərəfdən göstərib və bu gün bu qitənin geosiyasi mənzərəsinin tərkib hissəsidir. Təbii ki, qeyri-rəsmi zirvə görüşündən danışarkən qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın təklif etdiyi bu format bu gün xüsusilə aktualdır. Regional və beynəlxalq münasibətləri sisteminin sürətli dəyişdiyi bir dövrdə iştirakçı ölkələrin daha çox ünsiyyət qumaşına ehtiyac yaranır. Ən yüksək səviyyədə görüşlərin tezliyinin intensivləşməsi beynəlxalq və regional gündəliyin əsas mövzularını diqqətdə saxlamağı, bu və ya digər fəaliyyətlərin əlaqələndirilməsini zəruri edir.
Bu gün türk dünyası təkcə, türk ölkələrini birləşdirən, yalnız türk coğrafiyasının problemlərini həll edən platforma deyil. Bu gün o, diqqətini TDT ölkələrinin bilavasitə yaxınlığındakı proseslərə yönəldən və bu coğrafiyada baş verənləri, xüsusən də Əfqanıstan və Yaxın Şərqdəki hadisələri əks etdirən möhkəm beynəlxalq platformadır. Tərəflər öz sərhədlərinin bilavasitə yaxınlığındakı vəziyyətdən narahatdırlar və bu bölgələrdə gərginliyi azaltmaq və problemlərin həllinə kömək etmək üçün tədbirlər görməyə çalışırlar. 44 günlük Vətən müharibədən və 2023-cü il antiterror əməliyyatından, eləcə də PKK-nın son qərarından sonra bütün regionun geosiyasi mənzərəsi çox ciddi şəkildə dəyişdi. Türk ölkələri gərginlik dövründən çıxmaqdadır. Lakin bununla belə, TDT beynəlxalq proseslərin, müharibələrin və iqtisadi təlatümlərin mənfi təsirini hələ də yaşayır. Və bu mənfi təsiri azaltmaq üçün danışıqlar aparmağa, problemləri birlikdə həll etməyə çalışırlar. Şimal-Cənub və Şərq-Qərb kommunikasiyaları türk coğrafiyası ölkələri ilə onların qonşuları arasında əlaqələri stimullaşdırmağa, qarşılıqlı fəaliyyət və əməkdaşlıq üçün yeni şərait yaratmağa imkan verir. Təbii ki, ölkələrin birgə təhlükəsizliyi gücləndirmək istəyi də diqqətəlayiqdir. Belə ki, daxili işlər, müdafiə nazirlərinin, prokurorların görüşündə bir sıra məsələlərə daha çox diqqət yetirmək istəyi də ifadə olundu. Bu qərarlar üçüncü ölkələrin maraqlarına zidd deyil, türk dövlətlərinin regionda yeni hərbi-siyasi blok yaratmaq istəyindən irəli gəlmir. Sadəcə, TDT ölkələri yarana biləcək təhdidlərə, risklərə cavab verməyə hazır olmaq istəyir.
Sammitdə ticarətin genişləndirilməsi, gömrük prosedurlarının uyğunlaşdırılması və Orta Dəhliz və transxəzər marşrutları boyunca müasir infrastrukturun inkişafı vasitəsilə regional iqtisadi inteqrasiyanın konkret yol xəritəsini əks etdirən Budapeşt Bəyannaməsi qəbul edildi ki, bu da şübhəsiz ki, türk dünyası ölkələri arasında əlaqələri daha da gücləndirəcəkdir. Dövlətimizin başçısının haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan Avrasiyanın nəqliyyat-logistika mərkəzlərindən birinə çevrilmiş, nəqliyyat infrastrukturunun yaradılması və inkişafına mühüm investisiyalar yatırmışdır. Təsadüfi deyil ki, Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev TDT- nın qeyri-rəsmi sammitində çıxış edərək dünya bazarlarında tələb olunan neft, qaz, uran və digər malların tədarük zəncirlərini diversifikasiya etmək üçün Təşkilatın potensialından istifadə etməyin zəruriliyini vurğuladı. O, eyni zamanda, Qazaxıstanın Avropaya neft ixracının artırılmasına yönəlmiş səylərini dəstəklədiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə minnətdarlığını bildirdi. Azərbaycan bütövlükdə təşkilata üzv olan ölkələrə 20 milyard dollardan çox sərmayə qoyub. Bu, ölkəmizin türk birliyi ruhuna və qardaş türk ölkələri arasında münasibətlərin dərinləşməsi yoluna sadiqliyini sübut edən böyük rəqəmdir. Azərbaycan üçün türk birliyi sadəcə mədəni şüar deyil, konkret siyasi, iqtisadi və sivilizasiya vektorudur.
Milli Məclisin komitə sədri, professor Hicran Hüseynova
