Eko Aləm İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə 1 iyun 2025-ci il tarixindən “Səhralaşma ilə mübarizə" layihəsinin icrasına başlayıb. Bu haqda Eko Aləm İctimai Birliyinin sədri Sevil Yüzbaşeva saytımıza məlumat verib.
O qeyd edib ki, səhralaşma quraq, yarımquraq və nisbətən rütubətli ərazilərdə torpağın deqradasiyaya uğraması nəticəsində yaranan qlobal ekoloji problemdir: “Səhralaşma çox çətinliklə bərpa olunan bir landşaft prosesidir. 2000-ci ildən etibarən dünyada quraqlıqların sayı əvvəlki iki onilliklə müqayisədə 29 faiz artmışdır. Torpağın münbitliyinin pozulması digər qlobal ekoloji problemlərin yaranmasına da səbəb olur. Artıq dünyada 2,3 milyarddan çox insan su çatışmamazlığı ilə üzləşib ki, bu da böyük problemdir. Səhralaşmanın yaranmasının əsas səbəbi antropogen faktorlar və iqlim dəyişkənliyidir. Hər il dünyada 6 milyon hektar ərazi səhraya çevrilir. Alimlərin məlumatına görə 1 sm-lik torpaq qatının bərpası üçün 200 ilə yaxın bir vaxt tələb olunur.
17 iyun “Ümumdünya quraqlıq və səhralaşma ilə mübarizə günü” kimi qeyd olunur. Bu 1994-cü ildə BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən 14–15 oktyabr Parisdə qəbul edilmiş və 26 dekabr 1996-cı ilin dekabrında qüvvəyə minmişdur. 1994-cü ildən 170 dövlətin imzaladığı səhralaşma ilə mübarizə haqqında Konvensiya qüvvədədir.
Quru iqlim şəraitində yerləşən Azərbaycan üçün də səhralaşma problemi son dərəcə aktualdır. Azərbaycan Respublikası ölkənin ekoloji durumunun yaxsılaşdırılması məqsədi ilə 1998-ci ildə “Səhralaşmaya qarşı mübarizə” Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmuşdur.
Torpaqların ekstensiv istifadəsi, meşələrin qanunsuz qırılması, meşə ərazilərinin həddən artıq otarılması, suvarma rejiminə düzgün riayət edilməməsi, hidrotexniki qurğuların olmaması, kimyəvi çirklənmə, şoranlaşma, eroziya proseslərinin sürətlənməsi və sel sularının təsirinin artması səhralaşmaya səbəb olur.
ETSN-nin məlumatlarına görə ölkəmizdə eroziyaya 3,7 milyon, şoranlaşmaya isə 1,2 milyon hektara qədər torpaq məruz qalmışdır. Təxminən 300 km² ərazi sel sularının təsirindən, 30 min hektar torpaq sahəsi isə faydalı qazıntıların istismarı nəticəsində yararsız hala düşmüşdür. Torpaqların yararsızlaşmasının əsas amillərindən biri də onların kimyəvi çirklənməyə məruz qalmasıdır.
Deqradasiyaya uğramış torpaqlarda meşə bərpa işlərinin aparılmasını nəzərdə tutan Bonn çağırışı na əsasən, Azərbaycan 2030-cu ilədək 270 min hektar meşə ərazisinin bərpa etməyi öhdəsinə götürüb. Respublikamızda son illər istər meşə, istərsə də qeyri-meşə fondu torpaqlarında milyonlarla ağac-kol əkilmiş, yaşıllıq sahələri artırılmışdır.
Yaşıllaşdırma siyasəti iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə səhralaşma probleminin qarşısının alınmasında və ətraf mühitin mühafizəsi işinin əsas tərkib hissəsi olmaqla yanaşı, eyni zamanda ətraf mühitin sağlamlaşdırılması işinə də xidmət edir.
ETSN tərəfindən arid, şoranlaşmış, bataqlaşmış, neft və tikinti tullantıları ilə çirklənmiş, istifadəsiz qalmış magistral avtomobil yollarının ətrafında illər uzunudur ki, yaşıllaşdırma və pozulmuş mövcud meşəlik ərazilərdə meşəbərpa işləri aparılır”.
Xatırladaq ki, 3 aylıq layihə çərçivəsində yuxarıda qeyd edilən ərazilərdə salınan yaşıllıqlarla bağlı monitoronqlər həyata keçiriləcək. Monitorinq fəaliyyəti zamanı Azərbaycda ETSN-nin nəzdində olan və Quraqlıq və Səhralaşmaya qarşı mübarizədə əsas üsul hesab edilən yaşıllaşdırma ilə məşğul olan iki qurumun "Azərbaycan Yaşıllaşdırma və Landşaft Quruluşu" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin 1,4,5 saylı Yaşıllaşdırma İdarələrinin və 4 və 5 saylı Regional Meşə Təsərrüfatı Mərkəzlərin yaşıllıqlarla və meşə mühafizəsi və bərpası sahəsində gördükləri işlər araşdırılacaq. Bu fəaliyyətlər Hacıqabul, Salyan, Xızı, Siyəzən, Şabran və Quba şəhərlərində həyata keçiriləcək.
